Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội

Hiện nay, cơ sở chính trị, pháp lý về hoạt động giám sát, phản biện xã hội ngày càng được hoàn thiện; nhận thức của các cấp ủy, chính quyền, MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân về giám sát, phản biện xã hội từng bước được nâng lên. Thực tiễn hoạt động giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội luôn được chú trọng đổi mới về nội dung, phương thức hoạt động. Nội dung giám sát, phản biện xã hội tập trung vào những vấn đề quan trọng, liên quan trực tiếp đến quyền, trách nhiệm của MTTQ Việt Nam; quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; những vấn đề dư luận xã hội quan tâm, bức xúc… Hoạt động giám sát, phản biện xã hội bước đầu đã phát huy quyền làm chủ, tăng cường sự đồng thuận của nhân dân trong xây dựng, phát triển đất nước, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và nhân dân, củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, chính quyền.

Theo Báo cáo chính trị của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam khóa IX tại Đại hội đại biểu toàn quốc MTTQ Việt Nam lần thứ X, nhiệm kỳ 2024 - 2029, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã chủ trì thành lập 31 đoàn giám sát theo chuyên đề; Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp ở cơ sở đã chủ trì, phối hợp giám sát được 231.110 cuộc; trong đó, cấp tỉnh giám sát được 7.508 cuộc; Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp huyện, chủ trì giám sát được 39.794 cuộc; Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã, chủ trì giám sát được 183.808 cuộc. Nội dung giám sát được MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp lựa chọn gắn với các nhiệm vụ trọng tâm của tỉnh, của từng địa phương được nhân dân quan tâm như: quản lý tài nguyên đất đai; quản lý hành chính; thực hiện trách nhiệm công vụ; lĩnh vực đầu tư xây dựng hạ tầng; công tác huy động, quản lý, sử dụng nguồn lực xã hội; công tác phòng, chống Covid-19, thực hiện chính sách an sinh xã hội; bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm; việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp...

Công tác phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam ngày được tăng cường, trong nhiệm kỳ qua, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã tổ chức được 16 hội nghị phản biện xã hội. Các tổ chức chính trị - xã hội như: Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam đã tổ chức phản biện xã hội đối với 19 dự thảo văn bản. Ủy ban MTTQ Việt Nam các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã chủ trì tổ chức 85.886 cuộc; trong đó cấp tỉnh tổ chức được 6.979 cuộc, cấp huyện đã tổ chức 16.002 cuộc; cấp xã đã tổ chức 62.905 cuộc. Nhiều ý kiến phản biện xã hội đã được các cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp thu, đánh giá cao, trở thành một kênh thông tin quan trọng, cần thiết giúp Đảng, Nhà nước xem xét, hoàn thiện và ban hành chủ trương, chính sách, pháp luật và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương.

Với những kết quả trên, MTTQ Việt Nam các cấp đã phát huy vai trò của mình trong việc phát huy dân chủ, đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; nhất là kết quả chuyển biến rõ nét trong giám sát, phản biện xã hội, góp ý, hiệp thương, bầu cử… đã khẳng định MTTQ Việt Nam thực sự là cơ sở chính trị của Đảng và Nhà nước. Hoạt động tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước của MTTQ Việt Nam đã góp phần quan trọng vào xây dựng Đảng, Nhà nước và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; tạo động lực thúc đẩy cải cách, đổi mới hệ thống chính trị; thực hiện cải cách hành chính, xây dựng Chính phủ liêm chính, phục vụ; thực hiện công khai minh bạch, trách nhiệm giải trình của các cấp chính quyền, nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân của bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Thông qua các hoạt động giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam đã góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Nhân dân với Đảng và Nhà nước, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác giám sát, phản biện xã hội có lúc, có nơi chưa đáp ứng được yêu cầu; chưa phát huy mạnh mẽ vai trò, sự tham gia của các thành viên MTTQ Việt Nam và Nhân dân. Việc quán triệt, phổ biến, tổ chức thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giám sát, phản biện xã hội có nơi chưa kịp thời.

Nguyên nhân của hạn chế nêu trên là do MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội chưa phối hợp chặt chẽ trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội; một số quy định pháp luật về giám sát, phản biện xã hội còn chưa tương xứng với yêu cầu thực tiễn; cán bộ làm công tác giám sát, phản biện xã hội ở một số nơi chưa thể hiện được bản lĩnh dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm; đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác Mặt trận nói chung, công tác giám sát, phản biện nói riêng còn hạn chế về kỹ năng giám sát, phản biện xã hội. Bên cạnh đó, MTTQ Việt Nam các cấp chưa phát huy được trí tuệ của các chuyên gia, nhà khoa học, người hoạt động thực tiễn và nhân dân trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội.

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả giám sát, phản biện xã hội trong thời gian tới, thực hiện tốt Chỉ thị số 18-CT/TW, ngày 26-10-2022 của Ban Bí thư về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, cấp ủy, chính quyền, MTTQ Việt Nam các cấp cần triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp sau:

Một là, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động trong hệ thống chính trị về tầm quan trọng của hoạt động giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội; tổ chức tuyên truyền, giáo dục, tập huấn, bồi dưỡng kiến thức; đưa chuyên đề giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội vào chương trình bồi dưỡng tại các trường chính trị góp phần xây dựng và thực hiện đúng các chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước tại địa phương.

Hai là, hoàn thiện thể chế về hoạt động giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Trong đó, tập trung đề xuất cơ chế, giải pháp phát huy mạnh mẽ vai trò của nhân dân trong giám sát, kiểm soát quyền lực nhà nước; xây dựng, hoàn thiện cơ chế nhân dân trực tiếp kiểm soát quyền lực nhà nước; hoàn thiện cơ chế giám sát, phản biện xã hội, giải trình, tiếp thu ý kiến của các tầng lớp nhân dân đối với dự thảo văn bản quy phạm pháp luật; đề xuất cơ chế tăng giá trị pháp lý đối với văn bản phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam theo hướng: Đối với dự thảo văn bản được MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội phản biện xã hội thì hồ sơ trình cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản phải có văn bản phản biện xã hội và báo cáo việc giải trình, tiếp thu ý kiến phản biện.

Ba là, MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội tăng cường phối hợp với các cơ quan nhà nước thực hiện tốt hoạt động giám sát, phản biện xã hội, nhằm phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị và nhân dân đối với công tác giám sát, phản biện xã hội; tăng cường quan hệ phối hợp với các cơ quan, tổ chức trong hoạt động giám sát, phản biện, nhất là các cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội.

Bốn là, đổi mới nội dung, phương thức giám sát, phản biện xã hội, tăng cường hoạt động giám sát chuyên đề, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng hoạt động giám sát của MTTQ Việt Nam các cấp. Đổi mới tổ chức và hoạt động phản biện xã hội theo hướng phản biện xã hội đối với các chính sách được đề xuất xây dựng luật, pháp lệnh, nghị định; lựa chọn nội dung giám sát, phản biện xã hội có trọng tâm, trọng điểm; chủ động thực hiện tốt giám sát cán bộ, đảng viên và công tác cán bộ theo Quy định số 124-QĐ/TW, ngày 2-2-2018 của Ban Bí thư về “Giám sát của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên”; Quy định số 114-QĐ/TW, ngày 11-7-2023 của Bộ Chính trị về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền… Kịp thời phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, những mặt tích cực, cách làm hay, hiệu quả, đồng thời, kiến nghị xử lý nghiêm những sai phạm trong quá trình tổ chức thực hiện.

Năm là, củng cố, kiện toàn tổ chức bộ máy, bảo đảm chất lượng đội ngũ cán bộ MTTQ Việt Nam đủ tâm, đủ tầm; nâng cao năng lực, kỹ năng thực hiện hoạt động giám sát, phản biện xã hội; kịp thời bồi dưỡng, tập huấn về chuyên môn, kỹ năng, phương pháp giám sát, phản biện xã hội. Có chế độ thu hút, đãi ngộ cán bộ có năng lực, trình độ, phẩm chất, đạo đức về làm công tác giám sát, phản biện xã hội.

Sáu là, phát huy vai trò của các tổ chức thành viên, tăng quyền chủ động và đổi mới phương thức hoạt động của các tổ chức tư vấn của MTTQ Việt Nam trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội; đổi mới cơ chế thu hút đội ngũ chuyên gia, nhân sỹ, trí thức, nhà khoa học, người hoạt động thực tiễn và nhân dân tham gia hoạt động giám sát, phản biện xã hội. Yếu tố thuận lợi, với mô hình vận hành mới đã được Hội nghị Trung ương 10 khóa XIII xác định, chắc chắn hoạt động của MTTQ và các tổ chức thành viên sẽ hiệu quả hơn.

Bảy là, phát huy vai trò của nhân dân, nhất là các tổ chức tự quản, Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng trong hoạt động giám sát đối với đội ngũ cán bộ, đảng viên ở cơ sở. Tăng cường hướng dẫn hoạt động giám sát của Ban Thanh tra nhân dân, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng, trọng tâm là giám sát việc thực hiện công tác an sinh xã hội, việc triển khai thực hiện các chương trình, dự án tại cơ sở liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của người dân.

Tám là, đổi mới phương thức hiệp thương để tăng cường sự đồng thuận, thống nhất hành động và phối hợp, phát huy sức mạnh tổng hợp của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên khác của MTTQ Việt Nam trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội; tăng cường phát huy sự sáng tạo của các tầng lớp nhân dân, có cơ chế huy động nguồn lực xã hội tham gia vào công tác giám sát, phản biện xã hội.

Chín là, tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số vào công tác giám sát, phản sát phản biện xã hội; tăng cường phối hợp với các cơ quan báo chí, truyền thông trong việc tuyên truyền, hướng dẫn, vận động nhân dân tham gia thực hành dân chủ và để nhân dân giám sát, đặc biệt là trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp. Phát huy vai trò của các cơ quan thông tấn, báo chí trong tiếp nhận và phản ánh kịp thời kiến nghị, đề xuất của cử tri và nhân dân, những vấn đề nổi cộm, bức xúc, dư luận xã hội quan tâm để MTTQ Việt Nam làm cơ sở, căn cứ cho việc thực hiện giám sát, phản biện xã hội./.