Người làm nghề tổ chức với việc đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã

Trong hệ thống hành chính hiện tại của nước ta, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã vẫn luôn có vai trò quan trọng đối với công tác tổ chức xây dựng Đảng. Chính vì thế xưa nay cấp ủy đảng nhiều địa phương đã hết sức quan tâm đến việc đào tạo đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã, chẳng hạn như Thành ủy Đà Nẵng ban hành Thông báo số 89-TB/TU, ngày 12-6-2008 về “Kết luận của Thường trực Thành ủy về việc tạo nguồn cán bộ cho chức danh bí thư đảng ủy và chủ tịch ủy ban nhân dân phường, xã trên địa bàn thành phố Đà Nẵng năm 2008” (Đề án 89). Đặc biệt từ khi Bộ Chính trị, Ban Bí thư khoá XIII ban hành Kết luận số 127-KL/TW, ngày 28-2-2025 “Về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị”, trong đó có nêu “Xây dựng đề án sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, tiếp tục sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã”, người làm nghề tổ chức xây dựng Đảng lại càng phải suy ngẫm nhiều hơn việc đổi mới cách nghĩ, cách làm nhằm có thể sớm tham mưu cho Đảng hình thành đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã thực sự chuyên nghiệp, có đủ khả năng liên thông với cán bộ lãnh đạo quản lý cấp tỉnh và thậm chí cấp trung ương, đáp ứng và hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ chính trị của cấp cơ sở - cấp gần dân, sát dân nhất.

Mới nghe thì có vẻ như nghịch lý, nhưng thực tiễn và kinh nghiệm trong nghề tổ chức xây dựng Đảng cho thấy, muốn hình thành một đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã thực sự chuyên nghiệp giữa bối cảnh cấp trên trực tiếp chỉ là cấp tỉnh, không còn cấp huyện, trước hết phải hình thành được một đội ngũ cán bộ công chức, viên chức cấp tỉnh thực sự chuyên nghiệp, có đủ năng lực và tâm huyết để gánh vác trách nhiệm công vụ “hai trong một”. Hồi thập niên 2000, người viết bài này từng được phân công giữ chức bí thư quận ủy một quận nội thành Đà Nẵng trong hơn 5 năm, ở cả hai giai đoạn trước và sau khi thành phố thí điểm thực hiện mô hình không tổ chức hội đồng nhân dân quận và phường. Và ở cả hai giai đoạn này, tôi đều đảm đương nhiệm vụ Tổ trưởng Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân thành phố của đơn vị quận nơi tôi làm bí thư, do vậy đương thời tôi cảm nhận rất rõ vai trò “ba trong một” của một đại biểu dân cử cấp thành phố. Lắng nghe, ghi nhận và quan trọng hơn là kịp thời phản ánh nguyện vọng chính đáng của người dân là sứ mệnh của đại biểu dân cử từng cấp hành chính, và khi đã thí điểm thực hiện hoặc chính thức thực hiện mô hình không tổ chức hội đồng nhân dân quận và phường, nghĩa là không còn đại biểu dân cử ở hai cấp này, nếu từng đại biểu dân cử cấp thành phố cứ làm như mô hình chính quyền địa phương bình thường, không có ý thức gánh vác vai trò “ba trong một” trong việc thu thập dân nguyện, giám sát sự tiếp thu và phản hồi kết quả xử lý của các cơ quan hành chính có thẩm quyền thì có thể nói khó lòng thúc đẩy địa phương phát triển, khó tạo được sức mạnh đồng thuận của nhân dân.

Và yêu cầu phải có ý thức gánh vác vai trò “hai trong một” giữa bối cảnh cấp trên trực tiếp chỉ là cấp tỉnh, không còn cấp huyện, không chỉ đòi hỏi đối với các đại biểu dân cử cấp thành phố mà còn đỏi hỏi đối với cả đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong toàn hệ thống chính trị cấp thành phố, nhất là ở các lĩnh vực quản lý nguồn tài lực và nguồn nhân lực. Không còn cấp huyện, sở tài chính (sau khi hợp nhất với sở kế hoạch và đầu tư) cũng như sở nội vụ (sau khi hợp nhất với sở lao động - thương binh và xã hội) phải trực tiếp quản lý số lượng đầu mối công vụ nhiều hơn rất nhiều so với hiện nay, và quan trọng hơn là nếu không tự nối dài gấp đôi cả tầm trí tuệ lẫn tầm nhìn thì các sở chắc chắn sẽ ách tắc trong tác nghiệp. Tự nối dài gấp đôi cả tầm trí tuệ với tầm nhìn không hề đồng nhất với việc gia tăng gấp hai lần số lượng cán bộ, công chức, viên chức cấp thành phố - đương nhiên phải tính toán việc gia tăng số lượng một cách đúng mức. Bởi nếu số lượng cán bộ, công chức, viên chức cấp thành phố tăng gấp đôi mà từng người vẫn làm theo cung cách cũ khi vẫn còn cấp huyện, bản thân không chịu tự nối dài gấp đôi cả tầm trí tuệ lẫn tầm nhìn hướng về cơ sở thì việc ách tắc trong tác nghiệp là điều không thể tránh khỏi!

Chỉ trên cơ sở một đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức cấp tỉnh thực sự chuyên nghiệp, có đủ năng lực và tâm huyết để gánh vác trách nhiệm công vụ “hai trong một” như vậy thì mới có thể hình thành hữu hiệu một đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức cấp xã nói chung - mà trước hết là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã thực sự chuyên nghiệp, đủ tâm đủ tầm phụng sự nhân dân. Việc sửa đổi bổ sung Luật Tổ chức chính quyền địa phương sắp tới không nên chỉ tập trung vào việc hình thành mới hệ thống hành chính chỉ còn cấp tỉnh và cấp xã mà còn nên quan tâm đúng mức đến việc liên thông cán bộ, công chức, viên chức giữa hai cấp này, tránh tình trạng “chuột chạy cùng sào mới vào cấp xã”. Thậm chí, hoàn toàn có thể cơ cấu một số người đứng đầu cấp xã xuất sắc được đồng sự và nhân dân địa phương tin yêu, tâm phục, khẩu phục vào ban chấp hành đảng bộ tỉnh (với số lượng tối thiểu cũng bằng hoặc nhiều hơn số lượng tỉnh ủy viên là cán bộ công tác ở cấp huyện trước đây), hoặc hơn thế nữa là trở thành Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng nhằm đào tạo cán bộ chiến lược cho đất nước. Xin nói thêm tư duy chiến lược không chỉ là tầm nhìn toàn cục ở cấp vĩ mô cả nước, mà còn và chủ yếu là tầm nhìn toàn cục ở cấp vi mô từng địa bàn xã; nếu không được hình thành trên cơ sở những tầm nhìn toàn cục ở cấp vi mô từng địa bàn xã thì tầm nhìn toàn cục ở cấp vĩ mô cả nước dễ có nguy cơ chủ quan duy ý chí và xa rời thực tiễn.

Cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp huyện vừa kết thúc nhiệm vụ lịch sử - trong đó có không ít người từng thực sự “chia lửa” cùng lo toan, gánh vác với cán bộ lãnh đạo quản lý cấp tỉnh, đồng thời cũng không ít người từng thực sự “truyền lửa” nhiệt tình, tận tuỵ cho cán bộ lãnh đạo quản lý cấp xã, chính là nguồn nhân lực đáng kể để hình thành đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã thực sự chuyên nghiệp, nhất là những người vốn xuất thân hoặc kinh qua các chức danh lãnh đạo, quản lý cấp xã trước đây. Đương nhiên nguồn nhân lực đáng kể nhất vẫn là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã đương nhiệm - những người từng đi từng ngõ gõ từng nhà trong mùa đại dịch COVID-19, qua đó có thể thấu hiểu hoặc ít nhất là không vô cảm với cái buồn, cái khổ của người dân địa phương. Tuy nhiên, dẫu được chọn từ nguồn nào, từng trải đến mấy trên cương vị người đứng đầu đảng bộ, chính quyền cấp xã, tất cả đều phải tiếp tục được tổ chức bồi dưỡng các kiến thức và kỹ năng mới để không chỉ dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung mà còn và chủ yếu là biết nghĩ, biết làm, biết chịu trách nhiệm vì lợi ích chung! Ngay từ bây giờ, các trường chính trị cần khẩn trương thiết kế các chương trình bồi dưỡng ngắn hạn, có thể theo hình thức trực tuyến dành cho cán bộ, công chức, viên chức từ cấp tỉnh đến cấp huyện và cấp xã, nhằm làm sáng tỏ sự khác nhau giữa mô hình còn và mô hình không còn trung gian cấp huyện…

Cái khó của quá trình hình thành đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp xã thực sự chuyên nghiệp, có đủ khả năng liên thông với cán bộ lãnh đạo quản lý cấp tỉnh và thậm chí cấp trung ương, đáp ứng và hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ chính trị của cấp cơ sở là phải “vừa chạy vừa xếp hàng”, với tinh thần tăng tốc. Đương nhiên, theo tư duy của người làm nghề tổ chức xây dựng Đảng, làm nhanh nhưng phải có hiệu quả chứ không phải làm lấy được, nghĩa là vừa phải khẩn trương trong hành động lại vừa phải thấu đáo trong tư duy. Nhà phê bình văn học người Trung Quốc Kim Thánh Thán từng nói rất chí lý về mối quan hệ giữa tư duy và hành động, rằng nghĩ mà đúng thì chỉ cần đi vài bước cũng có thể đến cái nơi cần đến; còn nghĩ mà không đúng thì càng đi càng xa cái nơi muốn đến…/.