Tăng cường công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân trong bối cảnh chính quyền địa phương 2 cấp

Nhận thức mới về công tác dân vận trong bối cảnh chính quyền địa phương 2 cấp

Trong mô hình tổ chức hành chính hiện nay, khi cấp huyện bị xóa bỏ, cấp xã trở thành trung tâm và toàn diện hơn. Theo đó, lực lượng công an xã phải nâng cao trách nhiệm, chủ động trong xử lý các tình huống về an ninh, trật tự phát sinh từ cơ sở. Công tác dân vận không chỉ là “kỹ năng mềm”, mà trở thành một nhiệm vụ quan trọng đối với lực lượng công an xã. Công tác dân vận giúp cho công an xã nắm chắc địa bàn, kịp thời phát hiện, phòng ngừa và giải quyết các mâu thuẫn từ cơ sở, tạo môi trường ổn định để phát triển kinh tế - xã hội, góp phần xây dựng chính quyền cơ sở vững mạnh.

Dân vận là yếu tố trung tâm trong mô hình “chính quyền liền dân”: Khác với trước đây khi còn cấp huyện làm trung gian, giờ đây mọi chủ trương, chính sách, hoạt động quản lý Nhà nước đều trực tiếp đến với người dân qua chính quyền cấp xã. Đòi hỏi đội ngũ cán bộ xã, đặc biệt là công an xã, phải có năng lực vận động, thuyết phục và hòa giải xã hội ở trình độ cao hơn⁽¹⁾. Dân vận trong điều kiện không còn cấp trung gian chính là yếu tố gắn kết giữa chính quyền với nhân dân, là “nhịp cầu” kết nối chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước với thực tiễn cuộc sống. Bỏ qua yếu tố dân vận hoặc thực hiện hình thức, quan liêu trong bối cảnh hiện nay có thể dẫn tới nguy cơ xung đột tiềm ẩn, làm giảm hiệu quả quản lý xã hội.

Dân vận hiện đại gắn với chuyển đổi số và công nghệ: Chuyển đổi số đang làm thay đổi sâu sắc cách thức giao tiếp, tiếp nhận và phản hồi thông tin của người dân. Trong bối cảnh đó, dân vận không thể chỉ dừng lại ở tuyên truyền trực tiếp, mà phải kết hợp nhiều kênh, như cổng thông tin, ứng dụng di động, mạng xã hội... để lan tỏa thông tin chính thống; đồng thời, ghi nhận, xử lý phản ánh minh bạch, kịp thời các thông tin⁽²⁾. Thực tế triển khai tại một số xã của thành phố Hà Nội, tỉnh Bắc Ninh, Thừa Thiên Huế cho thấy, các mô hình “dân vận số” đã giúp công an xã tiếp cận nhanh hơn với người dân, giảm tải áp lực hồ sơ, tăng hiệu quả phòng ngừa tội phạm⁽³⁾.

Chủ động tiếp cận, đối thoại và giải quyết vấn đề ngay từ cơ sở: Từ khi triển khai mô hình chính quyền hai cấp, lực lượng công an xã ngày càng chủ động trong việc nắm bắt tình hình nhân dân, giải quyết khiếu nại, phản ánh ngay tại cơ sở. Nhiều địa phương đã ghi nhận các mô hình “Công an lắng nghe ý kiến nhân dân”, “Ngày thứ Bảy vì dân”, “Diễn đàn công an xã với nhân dân” mang lại hiệu quả thiết thực, giúp củng cố niềm tin của người dân với chính quyền và lực lượng công an⁽⁴⁾.

Đổi mới phương pháp dân vận theo hướng gần dân, sát dân, hiệu quả: Công an xã hiện nay không còn đơn thuần tuần tra, kiểm soát, mà còn thực hiện vai trò thuyết phục, cảm hóa, giáo dục, phòng ngừa. Ở nhiều xã miền núi, vùng sâu, vùng xa, công an xã còn kiêm nhiệm công tác tuyên truyền chính sách, hướng dẫn thủ tục hành chính, hỗ trợ người dân tiếp cận dịch vụ công. “Chiến sĩ công an làm dân vận” không còn là khẩu hiệu mà đã trở thành hình ảnh quen thuộc, gần gũi trong lòng dân⁽⁵⁾. Theo điều tra xã hội học do Viện Chiến lược và Khoa học Bộ Công an thực hiện năm 2024 tại 5 tỉnh, có hơn 84,3% người dân được hỏi bày tỏ hài lòng với thái độ, phong cách và hiệu quả làm việc của công an xã, đặc biệt trong lĩnh vực dân vận⁽⁶⁾.

Góp phần giữ vững an ninh trật tự, phát triển kinh tế, xã hội: Công tác dân vận giúp lực lượng công an xã phát hiện và hóa giải từ sớm nhiều nguy cơ tiềm ẩn về mất ổn định, xung đột trong cộng đồng dân cư. Ở nhiều nơi, việc kết hợp dân vận với phát động phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc đã giúp kéo giảm tội phạm, bài trừ tệ nạn xã hội; đồng thời, thúc đẩy phong trào thi đua yêu nước tại địa bàn dân cư⁽⁷⁾. Nhiều mô hình như “Tổ tự quản an ninh”, “Camera an ninh cộng đồng”, “Zalo an ninh” cũng được hình thành từ sáng kiến dân vận của công an xã, trở thành công cụ quản lý xã hội linh hoạt, hiện đại và có sức lan tỏa rộng khắp.

Những khó khăn, thách thức trong công tác dân vận hiện nay

Thiếu cơ chế phối hợp đồng bộ khi không còn cấp huyện: Việc xóa bỏ cấp huyện khiến một số chức năng điều phối, trung gian bị gián đoạn. Công an xã hiện phải trực tiếp làm việc với cấp tỉnh, dẫn đến khó khăn trong tiếp nhận chỉ đạo, xử lý vụ việc phức tạp liên ngành, đặc biệt khi liên quan đến nhiều địa bàn giáp ranh. Không có cơ chế hỗ trợ hoặc chia sẻ trách nhiệm ở cấp trung gian, khiến cho công an xã bị quá tải về nhiệm vụ dân vận, nhất là khi xảy ra điểm nóng an ninh trật tự⁽⁸⁾.

Năng lực của cán bộ chưa theo kịp yêu cầu dân vận: Phần lớn cán bộ công an xã được tuyển dụng hoặc điều động từ lực lượng CAND chưa có nhiều kinh nghiệm, thiếu kỹ năng truyền thông, tiếp dân, đối thoại xã hội. Theo khảo sát của Viện Xã hội học ứng dụng, có tới 62% cán bộ công an xã chưa được đào tạo bài bản về dân vận hoặc xử lý xung đột xã hội⁽⁹⁾. Việc thiếu kỹ năng mềm trong bối cảnh dân cư đa dạng, áp lực truyền thông lớn, tiếp cận thông tin phức tạp, khiến công tác dân vận ở một số nơi hiệu quả chưa cao.

Thách thức từ môi trường truyền thông số và không gian mạng: Sự phát triển của mạng xã hội khiến thông tin lan truyền nhanh, khó kiểm soát, nhiều nội dung xuyên tạc, kích động, thù địch có thể tạo ra tâm lý hoang mang trong nhân dân nếu không được xử lý kịp thời. Công an xã ở nhiều nơi chưa có công cụ hoặc kỹ năng mềm để “đi trước một bước” trong định hướng dư luận, phản bác thông tin sai lệch và tạo dựng niềm tin trên không gian mạng⁽¹⁰⁾. Thực tế cho thấy, các mô hình dân vận số ở nhiều địa phương mới ở giai đoạn thử nghiệm, thiếu đồng bộ, chưa được tích hợp với dữ liệu dân cư và hệ thống điều hành xã hội số⁽¹¹⁾.

Một số biểu hiện hình thức, hành chính hóa dân vận: Vẫn còn tồn tại tình trạng tổ chức các hoạt động dân vận chưa chạm tới nhu cầu thực chất của người dân. Một số mô hình hoạt động tuyên truyền thiếu tính tương tác, đối thoại, khiến cho công tác dân vận trở nên khô cứng, xa rời đời sống nhân dân. Một số địa bàn phức tạp về tôn giáo, dân tộc, tranh chấp đất đai… nếu không có cán bộ dân vận am hiểu tình hình, có năng lực thuyết phục thì rất dễ xảy ra mâu thuẫn kéo dài, khiếu kiện đông người, tạo thành điểm nóng an ninh. 

Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác dân vận trong thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp

Một là, hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành trong điều kiện không còn cấp huyện. Trong điều kiện tổ chức hành chính chỉ còn cấp tỉnh và xã, cần ban hành các quy chế phối hợp mới giữa công an xã với các sở, ngành của tỉnh; đồng thời, xây dựng cơ chế kết nối vùng, liên xã trong xử lý điểm nóng an ninh trật tự. Mô hình “cụm liên xã an ninh” có thể là một hướng đi khả thi, vừa phát huy tính chủ động, vừa tạo cơ chế hỗ trợ ngang cấp trong điều kiện thiếu tầng trung gian⁽¹²⁾. Chính quyền cấp tỉnh cần giao thẩm quyền rõ ràng và cấp ngân sách chủ động cho công an xã để họ thực hiện công tác dân vận hiệu quả, thay vì phải chờ phê duyệt hoặc xin ý kiến qua nhiều cấp.

Hai là, đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về “dân vận hiện đại” cho công an xã. Cần tổ chức các lớp tập huấn, chương trình đào tạo dài hạn về kỹ năng dân vận, tâm lý xã hội, xử lý xung đột, truyền thông số… cho đội ngũ công an xã. Nội dung này không chỉ dừng lại ở lý thuyết, mà cần lồng ghép thực hành tình huống, trải nghiệm địa bàn đa dạng, tập huấn cả trực tiếp lẫn trực tuyến để bảo đảm linh hoạt và hiệu quả⁽¹³⁾. Học viện Công an nhân dân, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nên đưa nội dung dân vận trong điều kiện chính quyền địa phương 2 cấp vào giáo trình chính thức, coi đó là năng lực cốt lõi của cán bộ cơ sở.

Ba là, xây dựng và nhân rộng mô hình “Dân vận số” trong công an xã. Thúc đẩy việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác dân vận, xây dựng nền tảng “Dân vận số” tích hợp phản ánh hiện trường, xử lý thông tin người dân, cảnh báo an ninh… kết nối trực tiếp với dữ liệu dân cư, cơ sở dữ liệu ngành Công an và hệ thống thông tin quản lý xã hội của chính quyền cấp xã. Trước đây, thành phố Thủ Đức (Thành phố Hồ Chí Minh), phường Sơn Trà (thành phố Đà Nẵng) đã triển khai thành công mô hình “Chính quyền điện tử cộng đồng”, trong đó công an xã có vai trò nòng cốt trong xử lý tin báo, tương tác với người dân qua mạng xã hội, góp phần xây dựng hình ảnh công an thân thiện, chuyên nghiệp.

Bốn là, gắn công tác dân vận với các phong trào thi đua yêu nước, phòng ngừa tội phạm, phát triển kinh tế - xã hội. Công tác dân vận cần được lồng ghép hiệu quả vào các chương trình phát triển địa phương, như xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, khởi nghiệp thanh niên, bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của các dân tộc… để tăng tính thuyết phục và chiều sâu tác động của công tác này. Ở nhiều xã vùng cao, mô hình “Công an làm cán bộ xã”, “Chiến sĩ công an, người con của bản làng” đã mang lại hiệu quả, gắn bó cộng đồng sâu sắc, góp phần ổn định an ninh bền vững. Có cơ chế khen thưởng, ghi nhận các mô hình dân vận hiệu quả của công an xã, khuyến khích sáng kiến thực tiễn và lan tỏa các gương điển hình dân vận khéo.

Năm là, nâng cao vai trò lãnh đạo của cấp ủy và trách nhiệm của người đứng đầu. Cấp ủy ở địa phương, đặc biệt là bí thư đảng ủy xã, cần xác định rõ vai trò lãnh đạo toàn diện đối với công tác dân vận nói chung và lực lượng công an xã nói riêng. Việc lồng ghép nội dung dân vận vào nghị quyết của đảng ủy xã, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của xã sẽ giúp tạo cơ chế đồng bộ, nhất quán, tránh hình thức. Người đứng đầu công an xã phải chịu trách nhiệm trước cấp ủy, chính quyền và nhân dân về hiệu quả công tác dân vận, thể hiện ở cả kết quả thực tế lẫn sự lan tỏa niềm tin trong cộng đồng⁽¹⁴⁾.

Trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, công tác dân vận của lực lượng Công an nhân dân đang đứng trước những yêu cầu mới toàn diện về nhận thức, phương pháp và năng lực triển khai. Khi không còn cấp huyện, đặt công an xã vào vị trí trung tâm trong quản trị an ninh cơ sở; đồng thời, yêu cầu họ phải linh hoạt, sáng tạo và gần dân hơn bao giờ hết. Thành công của công tác dân vận trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp phụ thuộc vào tư duy chính trị, sự chủ động đổi mới của công an cơ sở và cơ chế lãnh đạo đồng bộ từ đảng bộ, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở./.

---------------

(1) Trần Đức Lượng: Dân vận trong điều kiện hiện đại hóa hành chính công, Tạp chí Dân vận, số 6-2023
(2) Bộ Công an: Báo cáo tổng kết mô hình thí điểm chính quyền hai cấp và tổ chức lực lượng công an nhân dân tại cơ sở, Hà Nội, 2024
(3) Bộ Thông tin và Truyền thông: Báo cáo chuyển đổi số quốc gia năm 2023, Hà Nội, 2023
(4) Ban Tuyên giáo Trung ương: Tài liệu bồi dưỡng công tác dân vận năm 2023, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2023
(5) Trần Đức Lượng: Dân vận trong điều kiện hiện đại hóa hành chính công, Tạp chí Dân vận, số 6-2023
(6) Viện Chiến lược và Khoa học Bộ Công an: Kết quả điều tra xã hội học về sự hài lòng của nhân dân đối với Công an xã, Hà Nội, 2024
(7) Nguyễn Thị Lệ Hằng: Mô hình dân vận gắn với xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu ở miền núi phía Bắc, Tạp chí Cộng sản, số 7-2023
(8) Bộ Công an: Báo cáo tổng kết mô hình thí điểm chính quyền 2 cấp và tổ chức lực lượng công an nhân dân tại cơ sở, Hà Nội, 2024
(9) Viện Xã hội học ứng dụng: Báo cáo đánh giá năng lực dân vận của cán bộ công an cấp xã, Hà Nội, 2023
(10) Ban Dân vận Trung ương: Sổ tay công tác dân vận thời đại chuyển đổi số, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2022
(11) Bộ Thông tin và Truyền thông: Báo cáo chuyển đổi số quốc gia năm 2023, Hà Nội, 2023
(12) Nguyễn Văn Bình: Tổ chức lại chính quyền và những vấn đề đặt ra với lực lượng công an xã, Tạp chí Xây dựng Đảng, số 12-2022
(13) Viện Xã hội học ứng dụng: Báo cáo đánh giá năng lực dân vận của cán bộ công an cấp xã, Hà Nội, 2023
(14) Trần Đức Lượng: Dân vận trong điều kiện hiện đại hóa hành chính công, Tạp chí Dân vận, số 6-2023