Chấm dứt đợt đóng cửa chính phủ dài nhất trong lịch sử nước Mỹ; COP30 khai mạc tại Brazil trong nỗ lực bảo vệ khí hậu toàn cầu

* Mỹ chấm dứt đợt đóng cửa chính phủ dài nhất lịch sử

Ngày 12-11-2025 theo giờ địa phương, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký đạo luật chi tiêu, cho phép chính phủ mở cửa trở lại sau quãng thời gian đóng cửa lâu nhất trong lịch sử, kéo dài 43 ngày. 

Trước đó cùng ngày, Quốc hội Mỹ chính thức thông qua dự luật nhằm chấm dứt đợt đóng cửa chính phủ liên bang. Hạ viện Mỹ, do Đảng Cộng hòa kiểm soát, đã phê chuẩn dự luật ngân sách do Thượng viện thông qua, cho phép các cơ quan hoạt động đến tháng 1-2026, với 222 phiếu thuận và 209 phiếu chống.

Khoảng 670.000 công chức phải nghỉ việc tạm thời sẽ được trở lại làm việc. Chính phủ cũng sẽ khôi phục việc làm cho các nhân viên bị sa thải trong thời gian đóng cửa, trong khi hoạt động hàng không cũng dần trở lại bình thường sau thời gian bị đình trệ trên toàn quốc.

Phát biểu tại cuộc họp báo ở Đồi Capitol, Chủ tịch Hạ viện Mỹ Mike Johnson đã gửi lời xin lỗi tới người dân Mỹ - những người phải chịu cảnh hoãn hoặc hủy chuyến bay, những người phải chịu đói, các binh sĩ và nhân viên liên bang lo lắng không biết khi nào nhận được lương.

Văn phòng Ngân sách Quốc hội ước tính, đợt đóng cửa gây thiệt hại khoảng 14 tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ.

Thị trường tài chính Mỹ đón nhận tín hiệu tích cực ngay khi có những thông tin về việc chấm dứt đợt đóng cửa chính phủ. Các nhà giao dịch cho rằng, việc chính phủ mở cửa trở lại sẽ giúp khôi phục dòng chảy dữ liệu kinh tế chính thức và các dịch vụ quan trọng.

* COP30 khai mạc tại Brazil trong nỗ lực bảo vệ khí hậu toàn cầu

Ngày 10-11-2025, Hội nghị lần thứ 30 các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP30) đã chính thức khai mạc tại thành phố Belém, bang Pará (Brazil), sau khi các nước thành viên đạt được đồng thuận về chương trình nghị sự.

Phát biểu tại lễ khai mạc, Tổng thống nước chủ nhà Luiz Inácio Lula da Silva kêu gọi biến cam kết thành hành động cụ thể, đặc biệt là về việc tăng nguồn tài chính và chấm dứt dần việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Ông Lula khẳng định: “Khủng hoảng khí hậu không còn là mối đe dọa của tương lai, mà là thảm kịch của hiện tại”.

Về phần mình, Chủ tịch COP30 André Corrêa do Lago hoan nghênh sự đồng thuận về chương trình nghị sự, coi đây là bước khởi đầu tích cực để “tháo nút thắt” cho các vòng thương lượng sắp tới. Ông nhấn mạnh các bên “có thể bắt đầu làm việc một cách mạnh mẽ và tập trung” và việc thông qua chương trình nghị sự được coi là phép thử chính trị quan trọng, định hình mức độ hợp tác trong các chủ đề then chốt như tài chính khí hậu, chuyển đổi năng lượng và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu.

Một trong những trọng tâm của COP30 là lời kêu gọi tăng gấp 3 lần nguồn tài chính khí hậu toàn cầu, từ 300 tỷ USD mỗi năm hiện nay lên 1.300 tỷ USD vào năm 2035, theo lộ trình được nhất trí tại COP29 ở Baku. Tổng thống Lula cho rằng việc đầu tư 1.300 tỷ USD mỗi năm để giải quyết vấn đề khí hậu “rẻ hơn nhiều” so với 2.700 tỷ USD chi cho chiến tranh trong năm 2024, đồng thời chỉ trích việc các cường quốc gia tăng chi tiêu quân sự trong khi chậm trễ thực hiện nghĩa vụ khí hậu.

Tổng Thư ký Công ước khung Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu Simon Stiell cảnh báo rằng các cam kết hiện nay “chưa đủ nhanh” để giảm phát thải toàn cầu. Ông cho biết 113 quốc gia đã đệ trình các mục tiêu đóng góp quốc gia mới (NDC), bao phủ 69% lượng phát thải toàn cầu, song mức giảm ước tính 12% vào năm 2035 vẫn chưa đủ để giữ mức tăng nhiệt dưới 1,5°C.

Tổng thống Lula khẳng định chủ nghĩa đa phương là con đường duy nhất để đối phó khủng hoảng khí hậu, đồng thời đề xuất thành lập Hội đồng Khí hậu trực thuộc Liên hợp quốc, có thẩm quyền giám sát và xử phạt các quốc gia không tuân thủ cam kết.

COP30, diễn ra từ ngày 10 đến 21-11-2025, tại khu vực trung tâm Amazon, được kỳ vọng sẽ mở ra giai đoạn hành động quyết liệt hơn trong bảo vệ khí hậu thế giới nhằm hướng tới một tương lai công bằng và bền vững.

* Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc sắp họp thảo luận kế hoạch Gaza của Mỹ

Báo Ynet của Israel đưa tin Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc dự kiến họp ngày 17-11-2025 để thảo luận dự thảo nghị quyết của Mỹ về việc thành lập Lực lượng Ổn định Quốc tế (ISF) tại Gaza, nằm trong kế hoạch hậu chiến do Tổng thống Donald Trump đề xuất. Washington thúc đẩy lộ trình này, trong khi Israel tỏ ra thận trọng.

Một quan chức Israel cho rằng dự thảo đặt ra những điều kiện nghiêm ngặt đến mức cơ hội để Palestine đạt được nhà nước riêng gần như bằng không. Dự thảo của Mỹ nhận được sự ủng hộ của 8 nước Arab và Hồi giáo, gồm Qatar, Ai Cập, UAE, Saudi Arabia, Indonesia, Pakistan, Jordan và Thổ Nhĩ Kỳ, với đánh giá rằng kế hoạch mở ra con đường đáng tin cậy hướng tới quyền tự quyết của người Palestine.

Israel lo ngại điều khoản quy định nước này không có quyền phủ quyết danh sách các nước tham gia ISF, chỉ được “tham vấn chặt chẽ," làm dấy lên khả năng Qatar hoặc Thổ Nhĩ Kỳ góp quân. Nếu được thông qua, ISF sẽ là lần đầu tiên kể từ 1993 Israel chuyển giao một phần trách nhiệm an ninh ở Gaza cho lực lượng bên ngoài.

Bộ Chỉ huy Trung tâm Mỹ (CENTCOM) tại Israel đang chuẩn bị triển khai ISF, với năm nhóm công tác về an ninh, viện trợ nhân đạo, tình báo, hạ tầng và triển khai lực lượng đã bắt đầu hoạt động. Đơn vị đầu tiên dự kiến bố trí tại Rafah.

Trong khi đó, Báo New York Times đưa tin Đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff đang lên kế hoạch gặp trực tiếp lần thứ hai với Khalil al-Hayya, lãnh đạo cấp cao Hamas và là trưởng đoàn đàm phán của nhóm này, nhằm duy trì liên lạc và củng cố lệnh ngừng bắn. Hai nguồn tin xác nhận song không nêu thời gian và địa điểm.

Cuộc gặp đầu tiên giữa hai bên diễn ra tháng 10 tại Sharm el-Sheikh, được cho là đã dẫn tới thỏa thuận ngừng bắn có hiệu lực từ ngày 10-10 và việc Hamas phóng thích 20 con tin. Washington cho rằng duy trì kênh liên lạc là cần thiết để giám sát thực thi ngừng bắn và thúc đẩy các bước hậu chiến.

Lệnh ngừng bắn nhìn chung được duy trì, dù có một số vi phạm. Israel hiện kiểm soát khoảng 58% Gaza dọc tuyến “đường vàng," trong khi Hamas giữ phần phía Tây. ISF dự kiến triển khai trong giai đoạn chuyển tiếp trước khi một cơ quan quản trị Palestine mới tiếp quản điều hành dân sự.

* Châu Phi trải qua đợt dịch tả tồi tệ nhất trong 25 năm

Châu Phi đang phải hứng chịu đợt bùng phát dịch tả tồi tệ nhất trong 25 năm qua, với nguyên nhân chủ yếu là do hệ thống cấp nước yếu kém và xung đột vũ trang gia tăng.

Cảnh báo được Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) châu Phi công bố trong cuộc họp báo ngày 13-11-2025. Dữ liệu của CDC cho thấy, từ đầu năm đến nay đã ghi nhận khoảng 300.000 ca mắc và nghi mắc bệnh tả, tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong số này có hơn 7.000 ca đã tử vong.

Angola và Burundi có số ca mắc tăng vọt trong những tuần gần đây, chủ yếu do người dân khó tiếp cận với nguồn nước an toàn. Trong khi đó, tình hình tại CHDC Congo dường như đã được kiểm soát phần nào khi tổng số ca nhiễm đang có xu hướng giảm. Tuy nhiên, thực trạng tại các khu vực có xung đột vẫn đáng lo ngại do dịch bệnh dễ lây lan trong các trại tị nạn quá tải có điều kiện vệ sinh kém. Tại Nam Sudan và Somalia, tình hình có dấu hiệu cải thiện nhưng chưa thực sự đáng kể.

* Các Ngoại trưởng G7 thống nhất lập trường về những “điểm nóng” trên thế giới

Ngày 12-11-2025, Ngoại trưởng Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) đã ra tuyên bố chung, kêu gọi thiết lập ngừng bắn ngay lập tức tại Ukraine, đồng thời bày tỏ quan ngại sâu sắc trước tình trạng bạo lực leo thang tại Sudan và những diễn biến an ninh tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Tuyên bố được đưa ra sau 2 ngày họp tại thị trấn Niagara-on-the-Lake gần Thác Niagara, Canada, với sự tham dự của các ngoại trưởng Anh, Canada, Pháp, Đức, Italy, Nhật Bản, Mỹ và đại diện Liên minh châu Âu.

Tuyên bố của các ngoại trưởng G7 khẳng định, việc kiên quyết ủng hộ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, nhấn mạnh “một lệnh ngừng bắn ngay lập tức là hết sức cấp thiết”. Các ngoại trưởng thống nhất rằng đường giới tuyến hiện nay nên được xem xét như cơ sở khởi điểm cho các cuộc đàm phán hòa bình trong tương lai.

Tuyên bố cũng bày tỏ quan ngại các cuộc tấn công gần đây nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine, đồng thời tái khẳng định việc hỗ trợ an ninh năng lượng cho Kiev trong bối cảnh mùa đông cận kề.

Các ngoại trưởng G7 cho biết đang nghiên cứu nhiều phương án tăng cường hỗ trợ tài chính cho Ukraine, trong đó có việc “tận dụng tài sản nhà nước Nga bị đóng băng” tại các nước G7 theo cách thức phối hợp. Nhóm cũng cảnh báo sẽ tăng chi phí kinh tế đối với Nga và áp dụng biện pháp với các bên hỗ trợ tài chính cho chiến dịch quân sự đặc biệt của Moskva.

Trong phiên họp sáng 12-11, Ngoại trưởng Ukraine Andriy Sybiha kêu gọi G7 gia tăng sức ép đối với Nga, đồng thời thúc đẩy hỗ trợ quân sự và kinh tế nhằm giúp Ukraine vượt qua “mùa đông rất khó khăn”.

Trong khuôn khổ phiên họp, nước chủ nhà Canada cũng đã công bố loạt biện pháp trừng phạt mới nhắm vào các tổ chức liên quan đến hạ tầng công nghệ thông tin mà Ottawa cáo buộc được sử dụng trong chiến lược tấn công mạng nhằm vào Ukraine. Các tàu trong “hạm đội bóng tối” bị nghi vận chuyển dầu Nga né tránh lệnh cấm vận cũng nằm trong danh sách trừng phạt. Bên cạnh đó, Vương quốc Anh cũng thông báo gói hỗ trợ trị giá 13 triệu bảng Anh (17 triệu USD) để khôi phục hệ thống năng lượng Ukraine.

Trong tuyên bố chung, G7 phản đối các chính sách phi thị trường có thể gây gián đoạn chuỗi cung ứng khoáng sản chiến lược, cũng như mọi hành động đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng bằng vũ lực tại các vùng biển, trong đó có Biển Đông. Các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở, dựa trên luật pháp quốc tế.

Đề cập tới tình hình Sudan, các Ngoại trưởng G7 lên án mạnh mẽ sự gia tăng bạo lực tại Sudan, trong đó có các cuộc tấn công “mang tính chất sắc tộc” do Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (RSF) tiến hành, đồng thời kêu gọi quân đội Sudan và RSF lập tức chấp thuận lệnh ngừng bắn lâu dài và cho phép viện trợ nhân đạo tiếp cận không bị cản trở.

Đại diện Mỹ cảnh báo cần “ngăn chặn dòng vũ khí” vào Sudan, trong bối cảnh cuộc xung đột từ tháng 4-2023 đến nay, khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng và gần 12 triệu người phải rời bỏ nhà cửa. Cuộc họp diễn ra chỉ 2 tuần sau khi RSF kiểm soát El-Fasher - thành trì cuối cùng của quân đội Sudan tại Tây Darfur.

Về vấn đề Gaza, G7 bày tỏ ủng hộ mạnh mẽ kế hoạch của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm chấm dứt xung đột tại khu vực, nhấn mạnh nhu cầu cấp bách về việc trao trả thi thể các con tin và gỡ bỏ mọi hạn chế đối với dòng viện trợ nhân đạo vào vùng lãnh thổ này.

Cuộc họp lần này của G7 cũng có sự tham dự của đại diện 8 quốc gia ngoài khối, bao gồm Australia, Brazil, Ấn Độ, Mexico, Saudi Arabia, Nam Phi, Hàn Quốc và Ukraine./.

Huy Nam (tổng hợp)