Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh

Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh

Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đến nay, Ban Thường vụ Thành ủy và các cấp ủy trực thuộc đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo hệ thống chính trị tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, gắn với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội Thành phố. Năm 2024, Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục đẩy mạnh kiểm tra, giám sát việc thực hiện các nghị quyết quan trọng, trong đó có Nghị quyết số 98/2023/QH15, ngày 24-6-2023 của Quốc hội “Về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh” (Nghị quyết số 98). Ban Thường vụ Thành ủy đã ban hành Quy định số 1793-QĐ/TU, ngày 1-2-2024 “Về chế độ tự kiểm tra, giám sát để phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm trong tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên”; đồng thời, Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức hội nghị quán triệt các quy định mới của Trung ương về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật đảng. Chú trọng hoàn thiện hệ thống các quy định và nâng cao nhận thức của đội ngũ cán bộ, đảng viên về vai trò công tác kiểm tra, giám sát của Đảng trong giai đoạn mới.

Ban Thường vụ Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã tiến hành nhiều cuộc kiểm tra, giám sát chuyên đề nhằm bảo đảm thực hiện nghiêm các nghị quyết, chỉ thị của Đảng; chỉ đạo kiểm tra việc triển khai các chương trình đột phá và đề án phát triển quan trọng của Thành phố (như mô hình chính quyền đô thị, thành lập thành phố Thủ Đức, phát triển Khu đô thị mới Thủ Thiêm, xây dựng Thành phố thành trung tâm tài chính khu vực…). Ủy ban Kiểm tra (UBKT) Thành ủy và UBKT các cấp đã tập trung kiểm tra những nơi có dấu hiệu vi phạm; từ các vi phạm đã phát hiện, UBKT Thành ủy và UBKT các cấp đã kiến nghị thi hành kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên có liên quan, thể hiện tinh thần “phát hiện đến đâu, xử lý đến đó”. Công tác giám sát cũng được đẩy mạnh nhằm chủ động phòng ngừa sai phạm. Từ đầu nhiệm kỳ 2020 - 2025 đến nay, Ban Thường vụ Thành ủy và các cấp ủy trực thuộc đã kiểm tra 6.764 tổ chức đảng, 12.382 đảng viên; giám sát chuyên đề 6.186 tổ chức đảng, 12.116 đảng viên; thi hành kỷ luật 46 tổ chức đảng, 1.249 đảng viên. UBKT Thành ủy và UBKT các cấp ủy trực thuộc đã kiểm tra dấu hiệu vi phạm 1.171 tổ chức đảng, 1.818 đảng viên,… trong đó, có một số vụ việc phức tạp, nổi cộm được xem xét xử lý, như mua sắm kit xét nghiệm COVID-19 của Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á, kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm 2 tổ chức đảng và 3 đảng viên thuộc Đảng bộ Bệnh viện thành phố Thủ Đức, Đảng bộ Bệnh viện quận Bình Tân. Qua kiểm tra, UBKT Thành ủy đã thi hành kỷ luật 2 tổ chức đảng và 5 đảng viên có liên quan. Thực hiện quy chế phối hợp giữa UBKT Thành ủy và Thanh tra Thành phố, qua trao đổi thông tin UBKT Thành ủy tiến hành kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Công nghiệp Sài Gòn nhiệm kỳ 2015 - 2020. Qua kiểm tra, UBKT Thành ủy đã xem xét, thi hành kỷ luật 8 đảng viên, phê bình nghiêm khắc 3 đảng viên và đề nghị Ban Thường vụ Thành ủy thi hành kỷ luật 1 tổ chức đảng.

Nhìn chung, công tác kiểm tra, giám sát của Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh đã đạt nhiều kết quả tích cực. Cơ chế, quy định ngày càng được hoàn thiện, phạm vi, nội dung kiểm tra, giám sát được mở rộng, toàn diện, bám sát trọng tâm phát triển của Thành phố. Nhiều vi phạm đã được phát hiện, xử lý kịp thời, kể cả vi phạm của cán bộ chủ chốt, lãnh đạo, người đứng đầu cơ quan, đơn vị càng khẳng định quyết tâm làm rõ và xử lý nghiêm, không có “vùng cấm”. Nhờ đó, công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực đạt những kết quả rõ nét, từng bước hạn chế tình trạng nhũng nhiễu, suy thoái trong một số cơ quan, đơn vị. Tuy nhiên, công tác kiểm tra, giám sát tại Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh thời gian qua vẫn còn bộc lộ những hạn chế, biểu hiện ở một số vấn đề sau:

Thứ nhất, một số hạn chế xuất phát từ chính cấp ủy và người đứng đầu trong việc thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát. Thực tế cho thấy có nơi cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu chưa thật sự quyết liệt, thiếu quan tâm đúng mức đến công tác này. Một số lãnh đạo còn ngại va chạm, né tránh kiểm tra những lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực hoặc liên quan đến cán bộ dưới quyền, dẫn đến buông lỏng quản lý; vẫn còn tình trạng một số cấp ủy chưa quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm tra, nhất là kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm.

Thứ hai, chất lượng và hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát chưa đồng đều giữa các cấp, đặc biệt là ở cấp cơ sở. Một số UBKT cấp ủy cơ sở còn thiếu kinh nghiệm, dẫn đến việc phát hiện, xử lý vi phạm chưa kịp thời. Bên cạnh đó, tính chủ động của UBKT cấp dưới chưa cao; có nơi làm việc còn hình thức, chạy theo số lượng hơn là chất lượng nên kết quả chưa chuyển biến đồng bộ, toàn diện như kỳ vọng. Công tác giám sát thường xuyên còn nhiều hạn chế, chưa làm tốt vai trò “tai mắt” phát hiện sớm vi phạm. Việc nắm bắt tình hình, dự báo, cảnh báo vi phạm ở nhiều nơi chưa kịp thời.

Thứ ba, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan kiểm tra, giám sát trong hệ thống chính trị chưa thật sự chặt chẽ, thông suốt. Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã ban hành quy chế phối hợp giữa UBKT với cơ quan thanh tra, kiểm toán, nội chính, nhưng trên thực tế việc trao đổi thông tin, chuyển giao vụ việc đôi lúc còn chậm trễ, thiếu đồng bộ. Hệ quả là có trường hợp vi phạm liên quan nhiều lĩnh vực không được phát hiện sớm do thiếu sự kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan chức năng.

Thứ tư, một số quy định, quy trình về công tác kiểm tra, giám sát vẫn chưa hoàn thiện. Thời gian qua, Trung ương ban hành nhiều quy định mới (như Quy định số 131-QĐ/TW, ngày 27-10-2023 của Bộ Chính trị “Về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán”; Quy định số 225-QĐ/TW, ngày 30-12-2024 của Ban Bí thư “Về giải mật thông tin công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng...), nhưng việc cụ thể hóa ở địa phương cần có lộ trình. Trong khi đó, những kẽ hở, chồng chéo trong cơ chế, chính sách cũ chưa được khắc phục triệt để, tạo “điểm mù” cho sai phạm. Chẳng hạn, việc kiểm tra, giám sát kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ còn lúng túng; nhiều trường hợp kê khai thiếu trung thực nhưng khó xử lý do thiếu quy định chế tài hiệu quả…

Một số nhiệm vụ, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng

Để tăng cường vai trò của công tác kiểm tra, giám sát trong phòng ngừa vi phạm, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tại các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, cần triển khai đồng bộ một số giải pháp sau:

Một là, đẩy mạnh giám sát từ sớm, từ xa nhằm cảnh báo và ngăn ngừa vi phạm, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn. Nguyên tắc “phòng bệnh hơn chữa bệnh” cần được quán triệt trong toàn hệ thống. Các cấp ủy và UBKT phải coi giám sát là trọng tâm, thực hiện thường xuyên, liên tục và chủ động, bảo đảm mọi tổ chức đảng, đảng viên đều nằm trong tầm theo dõi. Cần phân công cán bộ theo dõi địa bàn, lĩnh vực để thường xuyên nắm chắc tình hình, đặc biệt chú ý những nơi tiềm ẩn nguy cơ (nội bộ mất đoàn kết, suy thoái, có dư luận về tham nhũng, tiêu cực). Khi phát hiện tổ chức đảng hoặc cá nhân có dấu hiệu bất thường phải kiểm tra ngay, không chờ vi phạm rõ ràng. Song song đó, đẩy mạnh dự báo, cảnh báo sớm. Đồng thời, xác định các lĩnh vực dễ tham nhũng, tiêu cực hoặc có dư luận về tham nhũng, tiêu cực (đất đai, đầu tư công, đấu thầu, tài chính công) để giám sát trọng điểm, kịp thời nhắc nhở, chấn chỉnh trước khi vi phạm trở nên nghiêm trọng.

Hai là, xây dựng hệ thống cảnh báo sớm vi phạm, tận dụng công nghệ để đa dạng hóa kênh tiếp nhận thông tin. UBKT các cấp cần thiết lập cổng thông tin tiếp nhận phản ánh trực tuyến, công khai email và đường dây nóng để cán bộ, nhân dân thuận tiện tố giác. Mọi nguồn tin, kể cả ẩn danh, phải được xác minh sơ bộ và nếu có cơ sở thì đưa vào diện giám sát. Đồng thời, ứng dụng phân tích dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo để phát hiện sai phạm (ví dụ phân tích mạng lưới quan hệ nhằm nhận diện dấu hiệu lợi ích nhóm) và đào tạo kỹ năng số cho cán bộ kiểm tra. Nhờ đó, vi phạm được phát hiện nhanh chóng, chính xác hơn, thay vì chỉ dựa vào báo cáo nội bộ.

Ba là, hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan kiểm tra, giám sát của Đảng với các cơ quan quản lý nhà nước. Cần cập nhật quy chế phối hợp giữa UBKT với cấp ủy các cấp, quy định rõ trách nhiệm của cấp ủy cơ sở trong việc cung cấp thông tin, báo cáo tình hình cho UBKT cấp trên; đồng thời, bảo đảm cán bộ kiểm tra được phân công theo dõi địa bàn có đủ thẩm quyền và điều kiện tiếp cận thông tin đơn vị phụ trách.

Bên cạnh đó, tăng cường phối hợp giữa UBKT Thành ủy với Thanh tra Thành phố, Kiểm toán Nhà nước, Công an Thành phố và Ban Nội chính Thành ủy. Thiết lập cơ chế gặp gỡ định kỳ để trao đổi thông tin, đặc biệt về các vụ việc có dấu hiệu hình sự, kinh tế nghiêm trọng. Khi cơ quan thanh tra phát hiện dấu hiệu vi phạm kỷ luật đảng của đảng viên cần thông báo ngay cho UBKT; ngược lại, nếu UBKT phát hiện dấu hiệu tội phạm kinh tế thì chuyển cơ quan điều tra kịp thời.

Phối hợp chặt chẽ với Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực Thành phố Hồ Chí Minh để các vụ việc do Ban Chỉ đạo theo dõi được xử lý đồng bộ về kỷ luật đảng và pháp luật. Quy chế phối hợp thông suốt sẽ giúp không bỏ lọt vi phạm, “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong xử lý, đồng thời nâng cao hiệu quả chung của hệ thống kiểm tra, giám sát.

Bốn là, nâng cao năng lực, phẩm chất đội ngũ cán bộ kiểm tra. Cần đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng cán bộ kiểm tra “vừa hồng, vừa chuyên” với bản lĩnh chính trị vững vàng và kiến thức, kỹ năng chuyên sâu (nhất là nhận diện tham nhũng công nghệ cao, vi phạm trong tài chính, đất đai, đầu tư công). Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cán bộ kiểm tra về đạo đức, năng lực, tinh thần trách nhiệm và văn hóa ứng xử làm cơ sở bố trí đúng người, đúng việc và để mỗi cá nhân tự rèn luyện.

Kiện toàn tổ chức bộ máy ngành Kiểm tra Đảng, sắp xếp cán bộ đúng vị trí việc làm, bảo đảm bố trí phù hợp; thực hiện kế hoạch luân chuyển cán bộ kiểm tra các cấp vừa đáp ứng nhiệm vụ trước mắt, vừa đào tạo, tạo nguồn cán bộ dày dạn kinh nghiệm cho ngành Kiểm tra Đảng. Thực hiện nghiêm việc kiểm điểm, đánh giá định kỳ và kiên quyết xử lý kịp thời những cán bộ kiểm tra có biểu hiện tiêu cực. Đồng thời, tạo cơ chế khuyến khích nhân dân, đảng viên giám sát hoạt động của cán bộ kiểm tra - “giám sát người đi giám sát”, nhằm ngăn ngừa sớm các biểu hiện lệch lạc. Đội ngũ cán bộ kiểm tra liêm chính, tinh thông sẽ tạo sức mạnh và uy tín cho công tác kiểm tra, giám sát.

Năm là, đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác kiểm tra, giám sát. Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục tiên phong ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng mô hình “kiểm tra, giám sát trên dữ liệu”. Trước mắt, khẩn trương hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật và cơ sở dữ liệu phục vụ kiểm tra, giám sát; triển khai phần mềm quản lý quy trình kiểm tra; xây dựng cơ sở dữ liệu chung về tổ chức đảng, đảng viên; số hóa toàn bộ văn bản, hồ sơ kiểm tra. Đồng thời, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phát hiện sai phạm và đào tạo kỹ năng số cho cán bộ kiểm tra. Khi chuyển đổi số được thực hiện đồng bộ, công tác kiểm tra, giám sát sẽ nhanh hơn, chính xác hơn và minh bạch hơn, hạn chế tối đa sự can thiệp chủ quan, qua đó nâng cao niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Sáu là, giám sát chặt chẽ các chương trình, dự án trọng điểm, đặc biệt những nội dung triển khai theo Nghị quyết số 98. Nghị quyết số 98 trao cho Thành phố nhiều cơ chế mới, nên cần kiểm tra, giám sát ngay từ khâu triển khai để đảm bảo thực hiện hiệu quả, đúng mục đích. Cần lập danh mục các dự án, lĩnh vực trọng điểm thuộc Nghị quyết số 98 để đưa vào diện giám sát thường xuyên.

Thời gian tới, tiếp tục thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra định kỳ tiến độ và tính minh bạch tài chính của các dự án lớn; đồng thời, huy động vai trò giám sát của Hội đồng nhân dân thành phố, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố và các cơ quan truyền thông đối với việc thực hiện Nghị quyết số 98; các kiến nghị sau giám sát cần được chính quyền kịp thời chấn chỉnh, xử lý. Đối với dự án chậm tiến độ, đội vốn bất thường hoặc có dấu hiệu lợi ích nhóm, UBKT phải kiểm tra, làm rõ trách nhiệm của tổ chức đảng và đảng viên liên quan, không đợi đến khi sai phạm nghiêm trọng xảy ra mới xử lý. Như vậy, các cơ chế đặc thù của Nghị quyết số 98 mới phát huy hiệu quả và phòng ngừa được tham nhũng, tiêu cực nảy sinh.

Tiếp tục bám sát các chỉ đạo, định hướng của Trung ương về công tác kiểm tra, giám sát trong giai đoạn mới. Thành ủy chỉ đạo UBKT và các cấp ủy trực thuộc thực hiện đồng bộ các giải pháp phòng ngừa sai phạm, tiêu cực; quán triệt nguyên tắc “có sai phạm thì phải kết luận, xử lý”, không để bất kỳ vi phạm nào không được xem xét, xử lý đúng quy định. Đặc biệt, tiếp tục thực hiện hiệu quả Quy định số 131-QĐ/TW, ngày 27-10-2023 của Bộ Chính trị “Về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán”. Trong đó, chú trọng việc thực hiện phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, thực hành liêm, chính ngay trong các cơ quan phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Đây là cơ sở ngăn ngừa tình trạng “chạy chọt” trong hoạt động kiểm tra, không chịu bất cứ sức ép không trong sáng của tổ chức, cá nhân nào, bất cứ sự cám dỗ, mua chuộc nào. Đồng thời, bảo đảm các kết luận kiểm tra, giám sát được thực thi nghiêm túc, triệt để. Thành phố Hồ Chí Minh cần chủ động tổng kết thực tiễn, kiến nghị Trung ương sửa đổi, bổ sung các quy định chưa phù hợp, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho công tác kiểm tra, giám sát trong giai đoạn mới, nhất là khi cả nước triển khai thực hiện các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Trung ương về sắp xếp tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị và đơn vị hành chính các cấp.

Việc triển khai đồng bộ các giải pháp tăng cường kiểm tra, giám sát ở Thành phố Hồ Chí Minh không chỉ là yêu cầu trước mắt mà còn mang tầm chiến lược lâu dài. Với quyết tâm chính trị cao của Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh và sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng của Đảng bộ Thành phố sẽ ngày càng hiệu quả, góp phần ngăn chặn vi phạm từ sớm, từ xa, thực hiện nghiêm phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong xử lý sai phạm. Đây là nền tảng để xây dựng bộ máy công quyền liêm chính, đáp ứng yêu cầu phát triển của Thành phố và góp phần tích cực vào công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay./.