Tổ chức và vận hành bộ máy ủy ban kiểm tra sau sáp nhập tại Thành phố Hồ Chí Minh

Tổ chức vận hành ủy ban kiểm tra (UBKT) 2 cấp ở đô thị lớn nhất nước

Từ ngày 1-7-2025, theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 của Quốc hội, Thành phố Hồ Chí Minh được hình thành trên cơ sở hợp nhất địa bàn ba đơn vị hành chính: Thành phố Hồ Chí Minh, tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Đây là bước điều chỉnh lớn về tổ chức bộ máy, cụ thể hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW (2017), Nghị quyết số 37-NQ/TW (2018) và Kết luận số 48-KL/TW (2023) của Bộ Chính trị về sắp xếp, kiện toàn đơn vị hành chính và hệ thống chính trị. Sau sắp xếp, Thành phố có 168 đơn vị hành chính cấp xã (113 phường, 54 xã và 1 đơn vị đặc khu), diện tích hơn 6.700km², dân số khoảng 14 triệu người, trở thành địa bàn có quy mô hành chính và dân số lớn nhất cả nước. Trước đó, ngày 18-6-2025 Bộ Chính trị ban hành Quyết định số 321-QĐ/TW về thành lập Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương Đảng, trên cơ sở hợp nhất ba đảng bộ: Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Sau hợp nhất, Đảng bộ Thành phố có 173 đảng bộ trực thuộc, 1.961 tổ chức cơ sở đảng, với hơn 366 nghìn đảng viên – là đảng bộ lớn nhất cả nước. Thực tiễn này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tổ chức lại hệ thống cơ quan kiểm tra của Đảng, bảo đảm sự lãnh đạo thống nhất trong điều kiện chính quyền địa phương 2 cấp.

Thực hiện Đề án sắp xếp đơn vị hành chính, UBKT Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã chủ trì phối hợp với UBKT hai tỉnh để xây dựng phương án tổ chức bộ máy sau sáp nhập. Trên cơ sở chỉ đạo của Trung ương và Thành ủy, UBKT Thành ủy ban hành Phương án số 02-PA/UBKTTU (ngày 10-5-2025) về việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy UBKT Thành ủy theo hướng tinh gọn, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Theo đó, UBKT Thành ủy tiến hành hợp nhất Phòng Nghiệp vụ III và IV thành Phòng Nghiệp vụ III mới, giảm từ 6 còn 5 phòng, gồm 4 phòng nghiệp vụ và Văn phòng, đúng quy định “UBKT Thành ủy Hà Nội và Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh có không quá 5 phòng”. Đồng thời, cơ cấu lại, điều động, bổ sung cán bộ theo hướng giảm đầu mối bên trong 20%, nâng cao chất lượng đội ngũ công chức làm công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng.

Cùng với sắp xếp tổ chức, UBKT Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ kiểm tra, giám sát. Thành ủy, Ban Thường vụ Thành ủy cụ thể hóa chỉ đạo của Trung ương bằng các chương trình, kết luận, nghị quyết chuyên đề, yêu cầu gắn kiểm tra, giám sát với xây dựng, chỉnh đốn Đảng, thực hiện nhiệm vụ chính trị và công tác cán bộ. UBKT Thành ủy chủ động tham mưu cho Ban Thường vụ Thành ủy ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn công tác kiểm tra, giám sát phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; tập trung vào những lĩnh vực dễ phát sinh vi phạm như quản lý đất đai, đầu tư công, quy hoạch đô thị, tài chính - ngân sách, công tác tổ chức, cán bộ.

Từ đầu năm 2025 đến nay, cấp ủy và UBKT các cấp Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức kiểm tra 57 tổ chức đảng và hơn 1.200 đảng viên; trong đó 187 cấp ủy viên. Kết quả, 53 tổ chức đảng và hơn 1.200 đảng viên thực hiện tốt; số còn lại có khuyết điểm, vi phạm nhưng chưa đến mức kỷ luật. UBKT các cấp kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với 2 đảng viên, kết luận 100% có vi phạm; kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát đối với 42 tổ chức đảng (kết quả có 34 tốt, 8 còn hạn chế). Công tác giám sát chuyên đề được mở rộng: cấp ủy giám sát 41 tổ chức đảng và hơn 1.000 đảng viên; UBKT Thành ủy giám sát 28 tổ chức đảng, qua đó phát hiện, chấn chỉnh kịp thời những thiếu sót trong lãnh đạo, chỉ đạo, góp phần siết chặt kỷ luật, kỷ cương. Công tác thi hành kỷ luật đảng được thực hiện nghiêm minh, khách quan. Ban Thường vụ Thành ủy, UBKT Thành ủy và cấp ủy trực thuộc đã thi hành kỷ luật 49 đảng viên, trong đó có 32 khai trừ, 12 khiển trách, 5 cảnh cáo; 1 tổ chức đảng bị khiển trách. Công tác giải quyết tố cáo, khiếu nại được thực hiện đúng quy định, nhiều vụ việc tồn đọng kéo dài được giải quyết dứt điểm, góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Song song với đó, UBKT Thành ủy quan tâm xây dựng ngành, kiện toàn tổ chức, bổ sung nhân sự chủ chốt; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, triển khai phần mềm quản lý, thống kê, số hóa dữ liệu phục vụ công tác kiểm tra, giám sát; tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ kiểm tra các cấp. Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh, duy trì việc viết bài, chia sẻ kinh nghiệm trên các tạp chí chuyên ngành, góp phần nâng cao nhận thức, lan tỏa kinh nghiệm hay trong công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng. Phong trào thi đua trong ngành kiểm tra tiếp tục được phát động sâu rộng, tạo động lực hoàn thành tốt nhiệm vụ năm 2025, góp phần xây dựng Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển của đô thị đặc biệt sau hợp nhất.

Một số vấn đề đặt ra trong công tác kiểm tra, giám sát sau khi sáp nhập và Đại hội Đảng bộ

Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ I (nhiệm kỳ 2025 - 2030) diễn ra vào tháng 10-2025, đã bầu UBKT Thành ủy gồm 16 thành viên, trong đó: Đồng chí Võ Văn Dũng, Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, được chỉ định giữ chức Chủ nhiệm UBKT Thành ủy. Đồng chí Nguyễn Chí Trung, Ủy viên Ban Thường vụ, làm Phó Chủ nhiệm Thường trực, cùng 6 Phó Chủ nhiệm và 8 Ủy viên khác. Theo Hướng dẫn của UBKT Trung ương, UBKT Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh được phép bố trí 13–15 ủy viên, song thực tế thành phố sắp xếp 16 người để đáp ứng quy mô và khối lượng công tác đặc thù sau hợp nhất. Việc điều chỉnh này thể hiện tinh thần chủ động, phù hợp với yêu cầu quản lý đô thị đặc biệt.

Về cơ sở, đến hết quý III/2025, toàn thành phố có: 168 đơn vị hành chính cấp xã trực thuộc 29 quận, thành phố và huyện (trước đây). Tổng số tổ chức cơ sở đảng là 1.970; tổng số chi bộ trực thuộc là 13.790; tổng số đảng viên là 366.654. UBKT các cấp đang được kiện toàn theo hướng: đủ về số lượng, chuẩn hóa về trình độ, đồng bộ về cơ cấu, ưu tiên cán bộ có năng lực quản lý hành chính, hiểu biết pháp luật, công nghệ và công tác xây dựng Đảng. Về cơ cấu tổ chức, Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những địa bàn hiện nay đã tổ chức sắp xếp, bố trí nhân sự UBKT cấp ủy phường, xã mới và đặc khu bảo đảm 100% chủ nhiệm UBKT cấp ủy không là người địa phương theo Kết luận số 165-KL/TW, ngày 7-6-2025 của Bộ Chính trị về định hướng thực hiện công tác cán bộ đối với các trường hợp cán bộ có vi phạm, khuyết điểm hoặc bị thi hành kỷ luật, cán bộ có người thân vi phạm pháp luật. Ban Thường vụ Thành ủy cũng rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định, quy chế, quy trình,… về công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng đồng bộ với việc thực hiện chủ trương sắp xếp tinh gọn các cơ quan trong hệ thống chính trị, sắp xếp đơn vị hành chính các cấp.

Ngoài ra, Thành phố Hồ Chí Minh đang đối mặt với một số khó khăn như: Phân bố địa bàn phức tạp, khối lượng công tác lớn; nguồn nhân sự kiểm tra giữa các địa phương hợp nhất có sự chênh lệch về trình độ, kinh nghiệm và quy trình nghiệp vụ; khối lượng hồ sơ, dữ liệu quản lý tăng mạnh, đòi hỏi ứng dụng công nghệ số, cơ sở dữ liệu thống nhất để kiểm soát và theo dõi đảng viên, tổ chức đảng. Việc sử dụng phần mềm nghiệp vụ UBKT toàn thành phố cần sớm được hoàn thiện và đồng bộ với hệ thống của UBKT Trung ương (từ tháng 8-2025, phần mềm báo cáo thống kê kết quả thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật của Đảng đã đồng bộ từ UBKT Trung ương đến UBKT cấp ủy trực thuộc Thành ủy). Phạm vi quản lý mở rộng đòi hỏi UBKT Thành ủy tăng cường kiểm tra chuyên đề, giám sát chuyên sâu, đặc biệt trong các lĩnh vực nhạy cảm như quản lý đất đai, đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước và công tác cán bộ. Trách nhiệm của UBKT cấp cơ sở: Cần tăng cường giám sát thường xuyên đối với các cấp ủy trực thuộc, kịp thời nhắc nhở, báo cáo, đề xuất, kiến nghị các vấn đề khó khăn, vướng mắc tại địa phương, cơ quan, đơn vị, tránh sai sót trong quá trình sắp xếp, sáp nhập. Đồng thời, kịp thời phát hiện và kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với các tổ chức đảng và đảng viên có liên quan, kiên quyết xem xét và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

Yêu cầu về nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng trong giai đoạn hiện nay là công tác kiểm tra, giám sát cần được triển khai toàn diện, trọng tâm, bảo đảm chặt chẽ, đúng quy trình, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng. Để đáp ứng yêu cầu này, UBKT Thành ủy đã xây dựng, ban hành và triển khai đồng bộ Chương trình kiểm tra, giám sát năm 2025, trong đó tập trung vào các nội dung: việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; Nghị quyết Đại hội XI Đảng bộ Thành phố; công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; việc thực hiện Quy định số 37-QĐ/TW về những điều đảng viên không được làm và Quy định số 69-QĐ/TW về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm. Trong thực tế, UBKT các cấp của Thành phố đã bám sát chỉ đạo của cấp ủy, tổ chức triển khai kiểm tra, giám sát thường xuyên, kịp thời phát hiện, ngăn ngừa vi phạm. Nhiều đơn vị chủ động phát hiện, kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm, góp phần nâng cao tính cảnh báo, răn đe, phòng ngừa vi phạm trong cán bộ, đảng viên. Công tác giải quyết đơn thư tố cáo được thực hiện nghiêm túc, bảo đảm nguyên tắc, góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Sau khi hợp nhất địa bàn, đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra, giám sát được rà soát, sắp xếp lại theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, có tính kế thừa và phát triển. UBKT Thành ủy đã phối hợp với các cơ quan liên quan xây dựng phương án bố trí cán bộ, bảo đảm không xáo trộn lớn, đồng thời phát huy được năng lực, sở trường của từng người. 

Nhiệm vụ và giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của UBKT 2 cấp

Một là, Tiếp tục kiện toàn tổ chức bộ máy UBKT các cấp bảo đảm tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Rà soát, sắp xếp, phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp kiểm tra, tránh chồng chéo, bỏ sót nhiệm vụ; xây dựng quy chế phối hợp giữa UBKT Thành ủy với các ban xây dựng Đảng, các cơ quan thanh tra, kiểm toán, nội chính, công an, viện kiểm sát, tòa án và Mặt trận Tổ quốc.

Hai là, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác kiểm tra, giám sát. Hoàn thiện cơ sở dữ liệu dùng chung về công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng; triển khai phần mềm quản lý hồ sơ, theo dõi kết quả kiểm tra, giám sát; ứng dụng chữ ký số, lưu trữ điện tử; đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin.

Ba là, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ kiểm tra, nhất là cán bộ chủ chốt cấp cơ sở. Tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ, bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức; gắn công tác kiểm tra với công tác cán bộ, coi trọng tiêu chuẩn chính trị, đạo đức, tính chiến đấu và năng lực thực tiễn.

Bốn là, tăng cường công tác phối hợp giữa UBKT các cấp và các cơ quan chức năng. Kịp thời trao đổi thông tin, kết quả thanh tra, điều tra, kiểm toán, xét xử có liên quan đến tổ chức đảng, đảng viên; chủ động tham mưu cấp ủy xử lý, khắc phục vi phạm, không để xảy ra điểm nóng, đơn thư kéo dài.

Năm là, đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, tham mưu hoàn thiện cơ chế, chính sách về kiểm tra, giám sát trong điều kiện mới; đổi mới phương thức kiểm tra theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, ứng dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo trong công tác quản lý, giám sát đảng viên.

Việc hợp nhất địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh - Bình Dương - Bà Rịa - Vũng Tàu là bước chiến lược trong xây dựng chính quyền đô thị 2 cấp. Trong bối cảnh đó, công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng đóng vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần giữ vững kỷ luật, kỷ cương, tăng cường đoàn kết, thống nhất, bảo đảm lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với hệ thống chính trị và toàn xã hội. UBKT 2 cấp ở Thành phố Hồ Chí Minh cần phát huy truyền thống, nêu cao tinh thần trách nhiệm, chủ động, sáng tạo, đổi mới phương thức, nâng cao năng lực và hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, góp phần xây dựng Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới./.