Cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy: Những việc cần làm ngay

Theo kế hoạch của Trung ương, từ ngày 1-7-2025 sẽ kết thúc hoạt động đơn vị hành chính cấp huyện và cấp xã sau sáp nhập bắt đầu đi vào hoạt động theo lộ trình chuyển tiếp và hoàn thành toàn bộ trước ngày 15-8-2025. Việc sáp nhập cấp tỉnh hoàn thành trước ngày 1-9-2025. Đại hội đảng bộ cấp xã hoàn thành trước 31-8-2025, đối với đảng bộ cấp tỉnh là 1-10-2025. Đại hội lần thứ XIV của Đảng vào đầu quý I-2026; bầu cử đại biểu Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp tháng 3-2026.

Quyết liệt, khẩn trương, không để gián đoạn công việc

Việc sáp nhập đơn vị hành chính và tinh gọn tổ chức bộ máy đã được Đảng ta chỉ đạo thực hiện từ trước thời kỳ đổi mới, nhưng chưa bao giờ có quy mô lớn và quyết liệt như lần này. Đó là đòi hỏi từ thực tiễn công cuộc đổi mới, là tầm nhìn chiến lược để mở rộng không gian phát triển; đồng thời, phải tinh gọn tổ chức bộ máy từ Trung ương đến cơ sở đủ mạnh, chuẩn bị cho đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình phát triển phồn vinh và hùng cường.

Trong khoảng thời gian ngắn, từ nay đến hết năm 2025, có ba nhóm nhiệm vụ phải dồn sức thực hiện, hoàn thành mục tiêu, kế hoạch của năm cuối nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XIII của Đảng; lấy ý kiến nhân dân để sửa đổi Hiến pháp, xây dựng, triển khai thực hiện các đề án hợp nhất đơn vị hành chính cấp xã, cấp tỉnh, bỏ cấp huyện; chuẩn bị và tổ chức đại hội đảng bộ các cấp. Nhóm nhiệm vụ nào cũng quan trọng, phải “chạy đua nước rút”, như phấn đấu GDP đạt 8%, giảm gần một nửa số tỉnh, thành phố, 60% đến 70% số xã, giải quyết chính sách cho hàng trăm nghìn cán bộ, công chức, viên chức nghỉ việc do tinh giản,.. Vì thế rất cần người “nhạc trưởng” tài ba, vừa nắm chắc tư tưởng chỉ đạo, chương trình kế hoạch đã đề ra, vừa tập hợp được sức mạnh tiềm năng trong từng tổ chức đảng, cơ quan đơn vị, tổ chức chính trị - xã hội, đội ngũ cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân thành một khối thống nhất, đủ sức hoàn thành cả ba nhóm nhiệm vụ để đi đúng hướng, về đích đúng lịch trình. Người nhạc trưởng đó, không ai khác chính là đồng chí bí thư cùng với dàn “nhạc công” là ủy viên ban chấp hành, ban thường vụ các cấp - những người phụ trách tổ chức thực hiện các chương trình công tác. Chỉ một vài người buông xuôi là “dàn nhạc” khó vận hành.

Công việc bộn bề, trong khi một bộ phận cán bộ từ cấp tỉnh đến xã, nhất là huyện đang nghe ngóng, chưa biết mình đi đâu về đâu. Âu cũng là điều dễ hiểu. Song đây không phải là lúc để suy tư, chần chừ, so sánh thiệt hơn, bởi thời gian đang đi như “bay”, không đợi bất kỳ ai. Hơn bao giờ hết, lúc này mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu cần gương mẫu, xác định tư tưởng cho chính mình trước mọi khả năng có thể. Dù còn một ngày đến công sở cũng phải toàn tâm, toàn ý với công việc, không để việc nào gián đoạn, đặc biệt là những việc hằng ngày, việc liên quan trực tiếp đến người dân, doanh nghiệp. Nhân dân luôn trông đợi, tin tưởng đội ngũ cán bộ, đảng viên sẽ vượt qua được chính mình.

Triển khai các công việc trên tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng”, nhưng phải thận trọng, chắc chắn, bài bản, không nóng vội, chủ quan; có thứ tự ưu tiên, làm việc nào chắc việc đó, làm việc này phải tính đến việc khác liên quan, và phải thực hiện đúng các quy trình thủ tục theo quy định, không làm tắt, làm ẩu, làm qua loa đại khái bất cứ công việc nào(1).

Kiến tạo “linh hồn” cho tổ chức bộ máy sau sáp nhập

Chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính các cấp không chỉ tạo không gian phát triển, mà còn tạo cơ hội để đổi mới tổ chức bộ máy tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Đây là vấn đề khó bởi liên quan đến sinh mệnh chính trị của hàng trăm nghìn cán bộ, công chức, viên chức; là câu hỏi làm đau đầu cấp ủy và cơ quan tham mưu về công tác cán bộ. Tổ chức bộ máy mới đặt ra nhiều yêu cầu mới để vận hành trơn tru ngay từ ngày đầu; để thích ứng với mô hình tổ chức mới và nhiều thử thách phía trước. Nhưng đây cũng là cơ hội “vàng” nếu những người làm công tác này thật sự công tâm, lựa chọn đúng cán bộ có đủ đức - tài, tiếp tục ở lại làm việc để họ thật sự là “linh hồn” cho tổ chức bộ máy sau sáp nhập. Việc lựa chọn, bố trí cán bộ lãnh đạo các cấp phải đồng bộ giữa bố trí cán bộ sau khi hợp nhất với nhân sự đại hội đảng bộ các cấp, Đại hội lần thứ XIV của Đảng và nhân sự bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu hội đồng nhân dân các cấp. Đây là nội dung rất hệ trọng, bởi có cán bộ tốt thì việc gì cũng thành công. Bởi, “Cán bộ là cái dây chuyền của bộ máy. Nên dây chuyền không tốt, không chạy thì động cơ dù tốt, dù chạy toàn bộ máy cũng tê liệt”(2).

Lẽ thường những cán bộ không có đức sẽ không thích người có đức; không có tài sẽ không ưng, thậm chí ghen ghét người có tài. Để tạo cơ hội “vàng”, lựa chọn cán bộ đủ đức và tài tham gia cấp ủy khóa mới, trước hết cần đề cao vai trò của cơ quan tham mưu, có cơ chế để họ thật sự là “Bao Công” trong việc kiến tạo “linh hồn” cho tổ chức bộ máy sau sáp nhập, không bị sức ép nào trong mọi trường hợp; đồng thời, các cấp ủy tăng cường kiểm soát quyền lực và trách nhiệm cá nhân trong công tác cán bộ, có chế tài xử lý nghiêm mọi vi phạm, không có ngoại lệ. Khi cấp ủy các tỉnh, thành phố, cấp xã bàn thực hiện việc sáp nhập, nhất là đối với công tác nhân sự cần đề cao tinh thần đoàn kết, thống nhất, tuyệt đối không để xảy tư tưởng “tỉnh anh tỉnh tôi”, lợi ích nhóm, chạy chức, chạy quyền, cục bộ, bè phái, tham nhũng, tiêu cực...

Chuẩn bị cho nhiệm kỳ tới với tư duy mới, tầm nhìn mới

Chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tác động rất lớn đến công tác chuẩn bị và tổ chức đại hội đảng bộ các cấp và Đại hội lần thứ XIV của Đảng. Việc Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 45-CT/TW thay thế Chỉ thị số 35-CT/TW về tổ chức đại hội Đảng thể hiện tư duy mới, tầm nhìn mới, đáp ứng yêu của tổ chức bộ máy mới để chuẩn bị tâm thế bước vào kỷ nguyên vươn mình, hướng tới kỷ niệm 100 năm Ngày thành lập Đảng ta và 100 năm thành lập nước. Thời gian đang thúc giục, vì thế việc chuẩn bị đại hội phải được làm đồng thời với sáp nhập đơn vị hành chính; trong đó, không thể không nói đến dự thảo văn kiện đại hội, nhất là báo cáo chính trị và công tác nhân sự. Quá trình các địa phương bàn việc tổ chức hợp nhất, cần gắn liền với tư duy dự thảo văn kiện đại hội, không chờ sáp nhập xong mới làm, đúng phương châm “vừa chạy vừa xếp hàng”.

Đơn vị hành chính mới sẽ có không gian phát triển mới, với nhiều tiềm năng hơn. Để khai thác tốt lợi thế này, dự thảo báo cáo chính trị không phải là phép cộng của các địa phương sáp nhập, mà cần tư duy mới để nhận diện tổng quát, nhất là xác định vùng động lực và làm thế nào để khơi thông nguồn lực này thành nhân tố dẫn dắt, thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương. Dù gấp gáp, nhưng cần cách làm bài bản, từ khảo sát, nghiên cứu và tổ chức lấy ý kiến rộng rãi trong nhân dân, các nhà nghiên cứu đầu ngành đến việc tổ chức các cuộc hội thảo, xây dựng dự thảo để báo cáo chính trị thật sự là văn kiện trung tâm của đại hội, mang tầm nhìn mới, là tấm gương soi chiếu trí tuệ, ý chí của tập thể đảng bộ và khát vọng của nhân dân trên hành trình mới.

Trong bối cảnh đặc thù hiện nay, dường như có tâm lý quá coi trọng việc sáp nhập tinh gọn tổ chức bộ máy, mà xem nhẹ nhiệm vụ của năm cuối nhiệm kỳ, chưa thật tập trung cho việc chuẩn bị đại hội, nếu có cũng chỉ lo công tác nhân sự. Trong khi đó, Trung ương yêu cầu khẩn trương xây dựng, hoàn thiện dự thảo văn kiện của cấp ủy cấp mình để hoàn thành trước ngày 30-6-2025 (bao gồm cả đối với các tỉnh sau khi sáp nhập). Đây là công việc rất quan trọng cần đầu tư trí tuệ, công sức và sự phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương trước khi chính thức sáp nhập. Đó là một trong những điều kiện bảo đảm cho đại hội đảng bộ các cấp thành công, làm tiền đề cho Đại hội lần thứ XIV của Đảng thành công tốt đẹp.

----------------------------

(1) Trích phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 11, ngày 16-4-2025

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t. 5,  tr. 54